روانشناسی تروما در کودکان چیست و چطور ایجاد می‌شود؟

[تی ناز]

وقایعی که باعث تروما می‌شود می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیفتد، اما امکان دچار تروما شدن در اثر یک واقعه زمانی بیشتر می‌شود که فرد تحت استرس و فشار روانی بسیار زیادی باشد، یا اخیراً مجموعه‌ای از فقدان‌ها را تجربه کرده باشد یا در گذشته، به خصوص در دوران کودکی دچار تروما شده باشد. در این مطلب با نکات مهمی در مورد تروما در کودکان آشنا شوید.

 

[تی ناز]

تروما یا رویداد آسیب‌زا
رویداد آسیب‌زا یا رویداد تروماتیک، رویداد ترسناک، خطرناک یا خشونت‌آمیزی است که زندگی یا تمامیت جسمانی کودک را تهدید می‌کند. مشاهدۀ یک رویداد آسیب‌زا که زندگی یا امنیت فیزیکی عزیزی را تهدید می‌کند نیز می‌تواند آسیب‌زا باشد. این امر به ویژه برای کودکان خردسال مهم است، زیرا احساس ایمنی آنها به برداشتشان از ایمنی نگاره‌های دلبستگی آنها ارتباط دارد.

 

[تی ناز]

تجربیات آسیب‌زا می‌تواند احساسات قوی و واکنش‌هایی فیزیکی را آغاز کند که تا مدت‌ها پس از وقوع رویداد ادامه یابد. کودکان ممکن است احساس وحشت، درماندگی یا ترس و همچنین واکنش‌های فیزیولوژیکی مانند تپش قلب، استفراغ، یا از دست دادن کنترل روده یا مثانه را تجربه کنند. کودکانی که ناتوانی در محافظت از خود را تجربه می‌کنند یا از حمایت دیگران برای اجتناب از عواقب تجربۀ آسیب‌زا برخوردار نبوده‌اند نیز ممکن است به خاطر شدت واکنش‌های فیزیکی و عاطفی تحت فشار قرار بگیرند.
حتی با وجود این‌که بزرگسالان برای ایمن نگه داشتن کودکان سخت تلاش می‌کنند، اما هنوز هم اتفاقات خطرناک رخ می‌دهد. این خطر می‌تواند از خارج از خانواده مانند بلایای طبیعی، تصادف رانندگی، خشونت در یا خشونت جامعه، یا از درون خانواده، مانند خشونت خانگی، آزار فیزیکی یا آزار جنسی و مرگ یکی از عزیزان ناشی شود.

 

[تی ناز]

ترومای روانی و احساسی
ترومای روانی و احساسی (Emotional and psychological trauma) نتیجه‌ٔ اتفاقات و وقایع به شدت استرس‌زا در زندگی است که باعث می‌شود فرد احساس ناامنی داشته باشد و حس کند در جهان خطرناک پیرامونش بی‌دفاع است. ترومای روانی باعث می‌شود که فرد با نوعی از اضطراب، خاطرات و عواطفی درگیر شود که به راحتی از بین نمی‌روند. همچنین این نوع از تروما باعث می‌شود فرد احساس کرختی داشته و ارتباط خود را هم با دیگران قطع کند، چون به راحتی قادر به اعتماد کردن به دیگران نیست.

 

[تی ناز]

تجربه‌ٔ تروما غالباً شامل خطری است که زندگی یا امنیت فرد را تهدید می‌کند. اما در اصل هر شرایطی که باعث می‌شود تا فرد دچار شوک و جدایی شود، حتی اگر منجر به آسیب فیزیکی نشود، می‌تواند باعث بروز تروما در فرد شود. این شرایط بیرونی نیستند که مشخص می‌کنند یک واقعه تروماتیک است یا خیر، بلکه نوع تجربه‌ٔ احساسی فرد است که باعث بروز تروما در او می‌شود. هرچه فرد احساس وحشت و بی‌پناهی بیشتری را تجربه کند، بیشتر احتمال دارد دچار تروما شود.

 

[تی ناز]

علت بروز ترومای احساسی و روانی
ترومای احساسی و روانی ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

وقایعی که یک بار اتفاق می‌افتد: مانند تصادف رانندگی، جراحت یا حملات شدید به خصوص اگر به صورت ناگهانی و در دوران کودکی رخ داده باشند.

استرس‌های مداوم و بی‌رحمانه که مدام تکرار می‌شوند و جاری هستند: مثل زندگی کردن در یک محله‌ٔ پرخطر، مبارزه با یک بیماری مرگبار یا تجربه‌ٔ مکرر وقایع تروماتیک که بخشی از زندگی فرد است.

 

[تی ناز]

وقایعی که اغلب بی‌اهمیت شمرده و نادیده گرفته می‌شود: مثل جراحی، به خصوص در سه سال اول عمر کودک، مرگ ناگهانی یکی از اعضای خانواده، جدایی در را*ب*طهٔ عاطفی یا تجربه کردن نوعی تحقیر و بی‌احترامی که در زندگی فرد رخ داده است.
کنار آمدن با ترومای ناشی از فجایع طبیعی و انسانی ممکن است چالش‌های زیادی را روی فرد تحمیل کند، حتی اگر فرد به صورت مستقیم با آن وقایع درگیر نبوده باشد. در حقیقت بسیاری از ما در زندگی به صورت مستقیم ممکن است هرگز با حملات تروریستی، سقوط هواپیما، بمباران‌ مناطق مسکونی و دیگر وقایع وحشتناک این چنینی درگیر نشویم، ولی روزانه به صورت گسترده در معرض اخبار این وقایع و عکس‌های دلخراش آن هستیم.

 

[تی ناز]

مشاهدهٔ این تصاویر بارها و بارها باعث شوک به دستگاه عصبی مرکزی و ایجاد استرس تروماتیک می‌شود. با این همه، دلیل ایجاد تروما هرچه باشد و هر زمانی که رخ داده باشد، با درمان می‌توان روند زندگی را تغییر و به زندگی بهتری ادامه داد.

 

[تی ناز]

تجربه‌ها و عوامل آسیب‌زا در کودکان
چه تجربیاتی ممکن است برای کودکان آسیب‌زا یا تروماتیک یا آسیب‌زا باشد؟ ترومای کودکی شامل هر چیزی است که حس امنیت را در دوران کودکی مختل کرده باشد. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:

سوءرفتار جسمی، جنسی یا روانی، از جمله قاچاق
بلایای طبیعی و بلایای تکنولوژیکی یا تروریسم
خشونت خانوادگی یا اجتماعی
از دست دادن ناگهانی یا خشونت‌آمیز یکی از عزیزان
جدایی از یکی از والدین
دریافت نکردن توجه کافی از سوی والدین
اختلال مصرف مواد؛ شخصی یا خانوادگی
تجربیات پناهندگی و جنگ، از جمله شکنجه
حوادث جدی یا بیماری‌های تهدیدکنندهٔ زندگی
عوامل استرس‌زا در خانواده‌های نظامی، مانند اعزام، از دست دادن یا آسیب والدین

 

[تی ناز]

وقتی کودک در موقعیتی بوده باشد که زندگی‌اش مورد تهدید واقع شده یا فکر می‌کرده است که مجروح می‌شود، شاهد خشونت بوده یا به‌طور غم‌انگیزی یکی از عزیزانشان را از دست داده‌، ممکن است نشانه‌هایی از «استرس تروماتیک کودک» را نشان دهد.