🪪 بیوگرافی جابربن حیان

[Ayda]

جابربن حیان در حدود سال ۷۵۰ ميلادي در توس ولادت يافت او دانشمند و کیمیاگر و فیلسوف مسلمان بود. او را «پدر علم شیمی» نامیده‌اند...

 

[Ayda]

منبع: زندگینامه بزرگان جهان

 

[Ayda]

اصل نخست آن، طلا است ولي با غلبه طبايع برودت و يبوست، طلا به درون منتقل شده است و در نتيجه ظاهر فلز، نقره و باطن آن طلا گرديده است. بنابراين اگر بخواهي آن را به اصلش يعني طلا برگرداني، برودت آن را به درون انتقال ده، حرارت آن آشکار مي‌شود. سپس خشکي آن را به درون منتقل کن، در نتيجه، رطوبت آشکار و نقره تبديل به طلا مي‌شود.

کيمياگري

ريشه لغوي
کيميا که واژه شيمي از آن گرفته شده است، صورت خاصي از دانش شيمي کاربردي بود که حدود سال 50 ميلادي در شهر اسکندريه در مصر متداول شد. برخي ، کيميا را واژه‌اي مصري و به معني هنر مصري مي‌دانند که در مصر باستان ، دانشي مقدس و هنر الهي محسوب مي‌شد و در انحصار کاهنان بود. آنها با سوگندهاي موکد در جلوگيري از انتقال آن به ديگران و انتشار آن به نقاط ديگر و نيز جلوه دادن آن به صورت رمز و معما اصرار مي‌ورزيدند.

برخي ديگر ، کيمياگري (Multiplication) را هنر سياه‌گري نيز مي‌دانند، زيرا در واقع عمل سياه کردن سطح فلزات ، اولين مرحله کيمياگري بود. مثلا با ايجاد رنگ زرد و طلايي بر سطح سياه شده فلزات ، ادعا مي‌کردند که آنها را به طلا تبديل کردند.
ديد کلي
اگر چه در عهد باستان تا قبل از ميلاد مسيح ، تکنولوژي در بسياري از کشورهاي حوزه بين‌النهرين ، حوزه درياي اژه ، مصر ، چين ، هند و ايران رواج داشت، ولي از قرن اول ميلادي ، چهره برجسته ديگري از آن ، در شهر اسکندريه در مصر ظاهر شد که به کيمياگري يا علم کيميا معروف شده است.
مرکز کيمياگري
شهر اسکندريه که در دهانه رود نيل قرار دارد، توسط "اسکندر مقدوني" ، پس از فتح مصر در سال 331 قبل از ميلاد بنا نهاده شده است و علاوه بر اقوام بومي ، مهاجريني از يونان به آنجا آورده شدند. برخورد دو فرهنگ مصري و يوناني ، اين شهر نو بنياد را بصورت مرکز فعاليتهاي علمي ، تجاري و محل داد و ستد و مراودت آن زمان در آورد و ارزش طلا و نقره در تجارت خارجي و داخلي بالا رفت.

از اين رو تکنولوژيستهاي اسکندريه به فکر تبديل فلزات پست به نقره و طلا افتادند و فعاليتهاي شيميدانان آن زمان بر روي آن تکنولوژي جديد متمرکز شد و صورت تازه‌اي از دانش شيمي به نام کيمياگري بوجود آمد و کار آن بالا گرفت.

 

[Ayda]

اعتقاد کيمياگران
کيمياگران معتقد بودند با تلاش و انجام آزمايش‌هاي متنوع ، سرانجام مي‌توان هر ماده‌اي را به ماده مورد نظر تبديل کرد. (از جمله سرب را به نقره و يا مس را به طلا ) و يا از آميختن موادي معين به نسبتهاي مشخص مي‌توان موادي را بدست آورد که فلزات پست را به طلا و نقره تبديل کند. اگر چه کيمياگران مصري نتوانستند فلزات پست را به طلا و يا نقره تبديل کنند، اما در مسير اين تلاشها توانستند برخي از مواد شيميايي بويژه بسياري از نمکها را تهيه کنند و به روشهاي خالص کردن مواد از جمله عمليات تصعيد ، تکليس ، تقطير ، انحلال پذيري ، تبلور و … که اساس جداسازي مواد شيميايي از يکديگر است، دست يابند.
کيمياگران در تمدن اسلام
با فتح مصر توسط مسلمين در سال 641 ميلادي ، مسلمانان که به زبانهاي فارسي ، عربي و يوناني و ... تسلط يا آشنايي کافي داشتند، بسياري از منابع مصري و يوناني موجود در مراکز علمي اسکندريه را در اختيار گرفتند و آنها را به زبان عربي ترجمه کردند و آثار ارسطو و کتابهاي پزشکي او را مورد استفاده قرار دادند. با تاسيس شهر بغداد در سال 762 ميلادي توسط منصور ، خليفه عباسي و ايجاد مراکز علمي بزرگ در آن ، بسياري از مدرسان و کيمياگران مصري و يوناني به بغداد روي آوردند.

 

[Ayda]

بدين ترتيب تکنولوژي پيشرفته مصريها به جهان اسلام انتقال يافت و توسط کيمياگران بزرگ اسلام به حد کمال خود رسيد. رساله‌اي در کيمياگري تحت عنوان في‌العلم الصناعه و … به امام جعفر صادق عليه‌السلام ( 148 ـ 83 هجري ) نسبت داده شده که توسط "روسکا"به زبان آلماني ترجمه و در سال 1934 ميلادي منتشر شد که نشان مي‌دهد ايشان خواص دو نوع اکسيد ، يعني اکسيد زرد و اکسيد سرخ ( فروسيانيد پتاسيم و فري سيانيد پتاسيم ) را بررسي کرده و به روش علمي تهيه آنها و استفاده از آنها در فرآيندهاي خالص کردن طلا و نقره آشنايي داشتند.
زوال کيمياگري
در قرن هيجدهم ميلادي ، بررسيهاي تجربي توسعه يافت و نتايجي به بار آورد که براي توجه آنها نظريات جديدي ارائه داده شد. اين نظرها بر اساس روش علمي استوار بود و با نظرهاي کيمياگران مغايرت داشت.

عاقبت، جابر بن حیان، در سال صد و نود و چهار ه.ش (معادل با ۸۱۵ میلادی) در شهر کوفهٔ عراق چشم از جهان فروبست.