تاریخچه شب یلدا

[Ayda]

تحقیق در مورد آداب و رسوم شب یلدا شما را به اعمال این شب طولانی و خاص می‌رساند. اعمالی که نه تنها در هر کشوری با کشور دیگر متفاوت است، بلکه در شهرهای مختلف ایران نیز سبک و سیاق خاص خودش را دارد و مردم فارس، کردستان و… به روش خودشان به استقبال زمستان می‌روند. با وجود این تنوع، همچنان اقوام ایرانی فلسفه شب یلدا را حفظ کرده‌اند و آیین‌های دیرینه‌ای که برای این شب در نظر گرفته شده را به طور کامل انجام می‌دهند. در ادامه به برخی از مواردی که به عنوان اعمال اصلی شب یلدا شناخته می‌شوند پرداخته‌ایم.

 

[Ayda]

در این شب خاص، شاهنامه و دیوان حافظ نیز در گوشه سفره یلدا قرار می‌گیرد. سپس تا پاسی از شب حاضرین در مهمانی شاهنامه‌خوانی می‌کنند و فال حافظ می‌گیرند، یا با تنقلات و خوراکی‌های مخصوص یلدا از خودشان پذیرایی می‌کنند. در نهایت، مردم ایران زمین و سایر کشورهای جهان به استقبال اولین برف‌های زمستانی می‌روند و از تماشای زمینی که سفیدپوش شده و درختانی که برف به آن‌ها جلوه متفاوتی بخشیده است، لذت می‌برند.

 

[Ayda]

آجیل یکی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین خوراکی‌های ایرانی‌ها برای پذیرایی در مراسم‌های رسمی مانند یلدا، چهارشنبه‌سوری و یلدا شناخته می‌شود. آجیلی که برای شب یلدا در نظر گرفته می‌شود، یک آجیل شیرین خاص است که از مغز پسته، بادام، گردو، فندق و توت و انجیر خشک تشکیل شده. گاهی مواقع برگ زردآلو و کشمش نیز در ترکیبات آجیل یلدایی دیده می‌شود، تا طعم خوراکی‌های این شب را به یاد ماندنی‌تر کند. برنج یا گندم بو داده شده، شاهدانه، نخود برشته، تخمه هندوانه و برخی از خوراکی‌های خاص مانند باسلوق نیز در شهرهای مختلف ایران به عنوان آجیل یلدایی سرور می‌شوند. بنابراین علاوه بر آجیل‌های اصلی که مغزیجات هستند، گاهی مواقع می‌توانید با خوراکی‌های دیگری که برای این شب تدارک دیده شده و در ظرف آجیل‌های خوشمزه خودنمایی می‌کنند نیز از خودتان در طولانی‌ترین شب سال پذیرایی کنید.

 

[Ayda]

انار که به عنوان یک میوه بهشتی از دیرباز در ایران و جهان شناخته می‌شود، اصلی‌ترین میوه‌ای است که رد پای آن را در سفره یلدا می‌توانید پیدا کنید. دانه‌های منظم این میوه نماد برکت و باروری هستند و رنگ قرمز آن، نوید بخش روزهای روشن و شادی است. میوه دیگری که معمولاً در شب یلدا سرور می‌شود هندوانه است. این میوه که از فصل تابستان آمده، گرما و حرارت را با خودش به شب یلدا می‌آورد، تا روشنایی خورشید و برکت را مهمان سفره‌های یلدایی کند. علاوه‌براین دو میوه که از قدیم در سفرهای یلدای ایرانی‌ها دیده می‌شود، نام میوه‌های فصل مانند پرتقال، سیب، لبو، خرمالو و حتی کدو تنبل طعم‌دار شده با دارچین و عسل نیز در بین میوه‌های شب یلدا دیده می‌شود. با وجود تنوع میوه‌های شب یلدا شاهد پربارتر شدن این شب و ماندگارتر شدن خاطرات آن در ذهن مهمان‌های یلدایی خواهید بود.

 

[Ayda]

مگر می‌شود پای یک دورهمی سنتی و دیرینه در زمستان در میان باشد و حرفی از شیرینی‌های خوشمزه مخصوص یلدا زده نشود. هر نوع شیرینی که موردپسند خانواده‌تان باشد ماند رولت‌های خامه‌ای تا شیرینی‌های آجیلی و کیک‌های ژله‌ای یا ساده را می‌توانید برای مهمانی یلدا آماده کنید. در هر شهر و کشوری مردم برای شروع زمستان و جشن گرفتن یلدا یا کریسمس سعی می‌کنند از شیرینی‌ها و خوراکی‌هایی که در آن شهر مرسوم است، برای پذیرایی استفاده کنند.

 

[Ayda]

چیدمان سفره شب یلدا دست کمی از سفره هفت‌سین ندارد. هر آنچه برای این شب به‌یادماندنی طولانی آماده کرده‌اید را باید در ظرف‌های مخصوص سرو کرده و بر سر سفره یلدایی‌تان قرار دهید. آجیل‌ها و شیرینی‌ها معمولاً در یک سمت سفره یلدا قرار می‌گیرند و میوه‌ها و آش‌ها و غذاهای یلدا در طرف دیگر. در میانه سفره نیز شاهد هندوانه‌های برش خورده و انارهای دانه‌دانه شده خواهید بود. حافظ و فردوسی نیز آثار ارزشمند خوشان یعنی دیوان حافظ و شاهنامه را در یک گوشه سفره یلدا قرار داده‌اند، تا این شب یک بزم مثال‌زدنی برای دوستداران شعر و ادب پارسی باشد و به بهترین نحو آیین شاهنامه‌خوانی و تفأل بر دیوان حافظ را به جا بیاورند.

 

[Ayda]

غذاهایی که معمولاً در شب یلدا سرو می‌شود به اقلیم و آداب و رسوم مردم آن منطقه بستگی دارد؛ اما غذاهایی مانند انار پلو، سبزی‌پلو ماهی، رشته‌پلو ماهی، آش‌رشته، فسنجان، اناربیج و کوفته از جمله مواردی هستند که معمولاً در این شب سرو می‌شوند، تا زینت‌بخش سفره‌های مهمانی یلدا و گرامیداشت آیین گذشتگان و این زادروز با ارزش در بین ایرانی‌ها باشند.

 

[Ayda]

هر شهری از ایران آداب و رسوم خاص خودش را برای مراسم‌های خاصی مانند یلدا دارد و اهالی این مناطق سعی می‌کنند، ضمن گرامیداشت اصول اصلی شب یلدا و اعمال آن، از فرهنگ و سنتی که از اجدادشان به یادگار مانده نیز محافظت کنند. این آداب و رسوم در طی سال‌ها به وجود آمده و زینت‌بخش سفره‌های یلدایی گوشه و کنار ایران شده است. در ادامه برخی از آداب و رسوم خاصی که در برخی از شهرهای ایران برای گرامیداشت یلدا انجام می‌شود را جهت شناخت بیشتر ارائه کرده‌ایم.

 

[Ayda]

خراسانی‌ها از گذشته تا به امروز این شب طولانی یا شب یلدا را با نام شب چله یا چله‌نشینی می‌شناسند. در گذشته مردم این شهر برای رفتن به مهمانی چراغی را با خودشان همراه می‌برده‌اند و به واسطه تعداد زیاد چراغ به دست‌ها در این شب، به آن شب‌چراغ یا چهل‌چراغ نیز می‌گفته‌اند.

 

[Ayda]

شیراز میزبان شاعران به نامی مانند حافظ سعدی است و عده‌ای باور دارند که حافظ‌خوانی از طریق اهالی شیراز وارد رسوم شب یلدا شده است. شیرازی‌ها در این شب خوراکی‌هایی مانند هندوانه را برای سرد مزاجان و خوراکی‌هایی مانند رنگینک و خرما را برای گرم مزاجان آماده می‌کنند. سپس به رسم گذشته شب‌نشینی یلدا را با حافظ‌خوانی شروع می‌کنند و این شب بلند را کنار هم به صبح می‌رسانند.